Aangezien het onwaarschijnlijk is dat met de voorgestelde algemene aanpak de restafvaldoelstelling voor 2022 gehaald zal worden, zijn er bijkomende maatregelen nodig.
Het opzetten van een beleid inzake afvalpreventie is een complexe uitdaging waarbij er geen eenvoudige oplossingen zijn. Om de afvalberg structureel omlaag te krijgen is een coherente aanpak nodig die op verschillende niveaus tewerk gaat. Een handige gids met principes om het beleid op te oriënteren zijn de zeven R’n:
Op basis van bovenstaande principes kunnen de volgende maatregelen onderzocht en ingevoerd worden door de gemeente:
Groenten, Fruit en Tuinafval
In Opwijk bestaat de eerste uitdaging erin om het afval, dat niet in de restafvalzak moet, eruit te halen. Hierbij gaat het vooral over het composteerbaar GFT afval. De maatregelen die reeds door gemeenteraad goedgekeurd werden inzake thuiscomposteren en kringlooptuinieren verdienen alle steun. Daarenboven kunnen er initiatieven genomen worden om burgers op wijkniveau te ondersteunen bij het composteren. De gemeente kan (i.s.m. Intradura) op meerdere locaties in onze gemeente demokringlooptuintjes aanleggen. Om een zo groot mogelijk draagvlak, betrokkenheid en bekendheid van het initiatief te krijgen kan er samengewerkt worden met buurtcomités en andere verenigingen. In die demokringlooptuintjes kunnen workshops gegeven worden over composteren, en andere kringlooptechnieken.
De bewoners van appartementen verdienen bijkomende bijzondere aandacht. Hoewel de syndicus vandaag reeds voor een aparte ruimte voor het inzamelen van selectief afval moet zorgen, kan – in overleg met de betrokkenen –gezocht worden naar bijkomende ondersteunende maatregelen. Via een bevraging bij de bewoners van appartementen wordt informatie verzameld over de meest aangepaste ondersteuning. .
De prijs van de restafvalzak heeft een invloed op de hoeveelheid afval die gegenereerd wordt. Tot nu toe is die relatief laag waardoor veel mensen niet gestimuleerd worden om composteerbaar afval te sorteren en apart te houden. Vanaf 1 januari 2021 worden uniforme zakken voor restafval, PMD en GFT ingevoerd in het werkingsgebied van Intradura. De sturing via de prijs blijft beperkt. Maar, aangezien er ook zakken in kleiner formaat beschikbaar zijn (15 en 30 liter) wordt er op deze manier, in zekere zin, gestimuleerd om minder afval te genereren.
Via het composteren en vermijden van zoveel mogelijk afval moet het aantal zakken zo laag mogelijk gehouden worden, wat voor de burgers ook tot een financiële besparing kan leiden. Intradura geeft aan dat de nieuw GFT-zakken van betere kwaliteit zijn (indien ze correct worden bewaard).
In de communicatie met de burgers over de nieuwe afvalzakken moet de focus meer liggen op het vermijden van afval via de voorgestelde maatregelen. Een vuilzak die uit gerecycleerd plastiek bestaat is een stap vooruit inzake milieu-impact, maar het heeft slechts een beperkte impact op de totale afvalproblematiek. Er bestaat zeer veel informatie om de burgers te informeren over afvalpreventie, waarbij de nadruk gelegd wordt op concrete en voor iedereen bereikbare alternatieven. Een voorbeeld is de test van Limburg.net: https://test.afvalvrijmei.be/nl of de website van de campagne Mei Afvalvrij: https://afvalvrijmei.be/ Ook bestaande ondersteuningssystemen, zoals de subsidie voor herbruikbare luiers, moeten meer in de kijker gezet worden.
Verpakkingsafval
Inzake het gebruik van plastiek verpakking is een enorme besparing mogelijk. Voor zeer veel producten bestaan alternatieven zonder verpakking. Dit gaat dan over bv. groenten en fruit in de supermarkt maar ook schoonmaak- en zelfs schoonheidsproducten. Hier kan de gemeente campagnes opzetten met de lokale handelaren (via de MRO) om meer verpakkingsvrije alternatieven aan te bieden en te promoten. De uitwerking van concrete maatregelen hangt af van de verschillende types handelsactiviteiten en moet in samenwerking met de MRO uitgewerkt worden. Het actief betrekken van de lokale handelaren is een belangrijk onderdeel van de afvalpreventiestrategie omdat het de burgers aangeeft dat er alternatieven zijn. Door grotere betrokkenheid te organiseren en concrete alternatieven voor te stellen op lokaal niveau kan de campagne “met belgerinkel naar de winkel” op een hoger niveau getrokken worden.
Ook de scholen en sportverenigingen doen reeds zeer veel inspanningen om het afval op school en op de sportvelden te verminderen. Een jaarlijkse campagne en de concrete ondersteuning van de scholen en organisaties via het ter beschikking stellen van bv. drinkkraantjes kan zeer stimulerend werken. Andere maatregelen om afval te voorkomen, moeten met hen onderzocht worden.
Een belangrijk instrument om verpakkingsafval terug te dringen is statiegeld. De gemeente Opwijk heeft zich begin 2018 aangesloten op voorstel van de Inzet-fractie bij de Statiegeld Alliantie (https://statiegeldalliantie.org/). Opwijk kan ook de nieuwe campagne “Yes We Can!” ondersteunen. Op gemeentelijk vlak kunnen instellingen (gemeentelijke diensten, enz.) en organisaties ondersteund worden om producten met statiegeld te gebruiken. Het uitwerken van concrete acties hangt af van de situatie in de verschillende diensten en bij de organisaties, waarbij moet onderzocht worden in welke mate het gebruik van herbruikbare producten een oplossing bieden en welke ondersteuning nodig is om dit te realiseren.
Het is positief dat op het recyclagepark de mogelijkheid wordt geboden voor gratis inzameling van harde en zachte plastics, zeker in afwachting van de invoering vanaf 2021 door Intradura van een ‘verruimde’ blauwe zak waarin ook de andere plastics terecht kunnen dan het beperkt assortiment dat momenteel in de PMD-zak mag. Samen met Intradura moet onderzocht worden (bv. na een jaar) wat de resultaten zijn van de invoering van de verruimde PMD-zak. welk verschil levert die inzake restafval en zwerfvuil. In functie van die resultaten zal dan bijv. de communicatie over het gebruik van de nieuwe PMD-zak nog moeten versterkt worden of de prijszetting van deze zak in relatie tot de restafvalzak.
Herstellen
Heel veel producten belanden op de schroothoop omdat ze niet meer bruikbaar zijn. Toch zijn vaak elektrische producten nog herstelbaar. De gemeente kan met lokale organisaties zoals Opwijk 2040 e.a. systematisch een “repair café” opzetten waar mensen hun producten door specialisten kunnen laten herstellen.
Delen
Het stimuleren van een cultuur waarbij we zorgzamer omgaan met de hoeveelheid spullen die we bezitten (en dus op een dag waarschijnlijk moeten wegwerpen) gebeurt door het delen van toestellen. Dit gebeurt in Opwijk bv. door De Werkbank voor elektrische toestellen. De gemeente kan dergelijke initiatieven actief ondersteunen waardoor ze zo een groter publiek bereiken. We stellen een samenwerking voor waarbij een event wordt georganiseerd rond repair en share vanuit de gemeente met als doel inwoners te sensibiliseren
Zwerfafval
De toegenomen hoeveelheid zwerfafval over de jaren wijst op een structureel probleem dat niet met eenvoudige maatregelen op te lossen is. Naar alle waarschijnlijkheid maakt slechts een minderheid van de bevolking zich hieraan schuldig. Brede sensibiliserende campagnes al dan niet met een opgestoken vinger hebben daarom waarschijnlijk weinig toegevoegde waarde. Naast maatregelen waarbij het gebruik van wegwerpverpakking verminderd wordt via o.a. statiegeld en het aanbieden en stimuleren van alternatieven (zie hoger) moet er geïnvesteerd worden om de zwerfvervuiler te vinden en aan te pakken (de pakkans verhogen) en het openbaar domein proper te houden (vuil trekt vuil aan). Via een concrete strategie waarbij de gemeentearbeiders en gemeenschapswachten een rol kunnen krijgen samen het stimuleren van burgers om zwerfvuil te melden kan deze problematiek korter op de bal opgevolgd en aangepakt worden.
De gemeente kan ook de het systeem van MooiMakers, Mijn Mooie Straat promoten. Dit is een centraal meldings- en registratiesysteem (een digitale tool) met een scherpe focus op de zwerfvuil en sluikstort problematiek. https://mooimakers.be/mijnmooiestraat
De gemeenteraad keurt de nota “Input voor een effectief afvalpreventiebeleid in Opwijk” goed. Via verder overleg tussen de meerderheid en de oppositie worden maatregelen afgesproken die ervoor zorgen dat de restafvaldoelstelling OVAM 2022 gehaald worden. Deze maatregelen inzake een effectief afvalpreventiebeleid worden in het voorjaar 2021 aan de gemeenteraad voorgelegd ter goedkeuring.